تحلیل محتوای کتاب شیمی پایه دهم بر اساس الگوی خلاقیت پلسک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آموزش شیمی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665 تهران، ایران

2 دبیر شیمی، اداره آموزش و پرورش شهرستان کارون، خوزستان، ایران

چکیده

پیشینه و اهداف: پژوهش حاضر به‌منظور تحلیل محتوای کتاب شیمی پایه دهم دوره دوم متوسطه بر اساس الگوی خلاقیت پلسک انجام شده است. روش‌ها‌: روش پژوهش توصیفی از نوع تحلیل محتوای کمی است. جامعه آماری تحقیق شامل کتاب شیمی پایه دهم در سال تحصیلی 1403-1402بود. با توجه به ماهیت موضوع، نمونه‌گیری انجام نشد و کل محتوای کتاب شیمی پایه دهم(شامل متن‌ها، جداول، تصاویر و تکالیف پایان فصل) مورد تحلیل قرار گرفت. در بررسیِ رواییِ صوری و محتوایی چک‌لیست وارسی محتوا، از نظرات سه نفر متخصص استفاده گردید و جهت پایایی ابزار از شاخص هولستی بهره گرفته شد. ضریب پایایی به‌دست آمده از این شاخص برابر با 0.83 بود. جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها، از روش آنتروپی شانون، استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که از بین سه اصل این الگو، اصل «گریز» و «توجه» به ترتیب رتبه‌های اول و دوم را از نظر میزان توجه به خود اختصاص داده‌اند، در حالی که اصل «تحرک» با اختلاف قابل توجهی در رتبه سوم قرار دارد. مؤلفه‌های مرتبط با اصل «توجه» مانند جلب ‌توجه، مشاهده هدفمند و استخراج مفاهیم به‌طور متوازن توزیع شده‌اند. در مقابل، در اصل «گریز»، مؤلفه‌هایی مانند انعطاف‌پذیری و توجه به جزییات به‌خوبی پوشش داده شده‌اند، اما مؤلفه‌های بزرگ‌نمایی، کوچک‌نمایی و معکوس‌سازی کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. بر اساس ضریب اهمیت به‌دست آمده با روش آنتروپی شانون، مؤلفه «مشاهده هدفمند» بیشترین ضریب اهمیت را دارد و بعد از آن مؤلفه‌های «ترکیب» و «جلب توجه» قرار می‌گیرند. مؤلفه‌های جایگزینی، بزرگنمایی، کوچک‌نمایی و معکوس‌سازی نیز کمترین اهمیت را در تحلیل محتوای کتاب داشتند. نتیجه‌گیری: در کتاب شیمی پایه دهم از نظر توجه به اصول الگوی خلاقیت پلسک هماهنگی لازم وجود ندارد و لازم است تا این کتاب از نظر توجه متعادل بین مؤلفه‌های الگوی خلاقیت پلسک مورد بازنگری قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Content analysis of the 10th grade chemistry textbook based on Plesk’s creativity pattern

نویسندگان [English]

  • Mahshid Golestaneh 1
  • Seyedah Fatemeh Nazarizadeh 2
1 Department of Chemistry Education, Farhangian University, P.O. Box 14665-889, Tehran, Iran
2 Chemistry Teacher, Education Department of Karoon County, Khuzestan, Iran
چکیده [English]

This study aims to analyze the content of the 10th-grade chemistry textbook in the second year of senior high school education based on the Plesk creativity pattern. The research method is descriptive, employing quantitative content analysis. The statistical population includes the 10th-grade chemistry textbook for the academic year of 2023-2024. Given the nature of the study, sampling was not conducted, and the entire content of the textbook, including texts, tables, images, and end-of-chapter exercises were analyzed. The opinions of three experts were used in the form and content validity of the content verification checklist. The reliability of the tool was established using Holsti Index. The reliability coefficient obtained from this index was 0.83. Data analysis was performed using the Shannon entropy method. The results indicate that from among the three principles of the Plesk pattern, ‘Escape’ and ‘Attention’ rank first and second in emphasis, respectively. The ‘Movement’ principal lags significantly in third place. Components related to the ‘Attention’ principle, such as attracting attention, purposeful observation, and concept extraction are evenly distributed. In the ‘Escape’ principle, components like flexibility and attention to detail are well-covered, but magnification, minimization, and inversion receive less emphasis. Based on the importance coefficient calculated using the Shannon entropy method, ‘Purposeful Observation’ holds the highest importance, followed by ‘Combination’ and ‘Attention Attraction’. In contrast, components like substitution, magnification, minimization, and inversion have the lowest attention in the textbook's content analysis. Therefore, the 10th-grade chemistry textbook lacks the necessary balance in addressing the principles of the Plesk creativity pattern, indicating the need for revision to ensure more equitable attention to these components.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chemistry textbook
  • 10th grade
  • Plesk’s creativity pattern
  • Shannon entropy
  • Content analysis

مراجع

پیرخائفی، علیرضا؛ برجعلی، احمد؛ دلاور، علی؛ اسکندری، حسین (1388). تأثیر آموزش خلاقیت بر مؤلفه‌های فراشناختی تفکر خلاق دانشجویان، رهبری و مدیریت آموزشی، 2(3)، 51-61.
رحیمی، رضا؛ عصاره، علیرضا؛ صالح صدق پور، بهرام (1393). تحلیل محتوای کتاب درسی ریاضی پایه ششم ابتدایی مبتنی بر
الگوی خلاقیت پلسک. نظریه و عمل در برنامه درسی، 2(4)، 111-134.
سمیعی، دوست محمد؛ حافظی، اکرم (1399). تحلیل محتوای فصل اول کتاب شیمی پایه دهم بر اساس روش­های ویلیام‌ رومی و آنتروپی ‌شانون. پژوهش در آموزش شیمی، 2(4)، 97-123.
ضیایی مهر، علی (1396). بررسی محتوای کتاب تفکر و پژوهش پایه ششم ابتدایی بر اساس الگوی خلاقیت هدایت‌شده پلسک. روان‌شناسی تربیتی، 13(44)، 1-28.
عصاره، علیرضا؛ احمدی، غلامعلی؛ شهمیر، سامیه (1392). تحلیل محتوای کتاب‌های علوم تجربی دوره راهنمایی با توجه به مراحل و اصول آموزش خلاقیت پلسک. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 3(1)، 127-154.
کاوه، محبوبه؛ هدایتی، فرشته (1396) فرا تحلیل محتوای کتاب زیست‌شناسی سال دوم متوسطه نظام جدید بر اساس الگوی خلاقیت پلسک. نوآوری‌های آموزشی، 61، 91-110.
مداحی، جواد؛ داودی، محمد؛ حسینی زاده، سید علی؛ فتحعلی‌خانی، محمد (1397). مؤلفه‌های خلاقیت در پرورش فکری کودکان و نوجوانان در منابع اسلامی.  علمی تربیت اسلامی، 13(26)، 25-47.
محمودی، سیروس؛ شرفی، محمود؛ ایمانی فر، محمدرضا (1400). تحلیل محتوای کتاب درسی «کارگاه نوآوری و کارآفرینی» پایه یازدهم رشته امور زراعی از نظر توجه به مؤلفه‌های کارآفرینی. مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، 8(4), 89-104.‌
مختاری، مریم؛ کلباسی، افسانه؛ رنجبر، مریم (1398). تحلیل محتوای کتب نگارش فارسی دوره دوم ابتدایی بر اساس الگوی خلاقیت پلسک. پژوهش در آموزش زبان و ادبیات فارسی، 1(2)، 1-20.
مشایخ، پری؛ طاهری، راه‌علی (1398). تحلیل محتوای مجله رشد دانش‌آموز بر اساس الگوی خلاقیت پلسک. نوآوری‌های آموزشی. 18(1)، 159-177.
ملکی، حسن؛ افشار کهن، زهرا؛ نوروزی، بهزاد (1391). ارزیابی محتوای کتب علوم تجربی دوره راهنمایی از دیدگاه الگوی آموزش خلاقیت پلسک. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 4، 121-148.
منوچهری زاده، الهام (1399). تحلیل محتوای کتاب درسی شیمی پایه دهم از نظر مؤلّفه های اصلی آموزش محیط زیست بر اساس روش شانون. پژوهش در آموزش شیمی، 2(2)، 37-52.
هولستی، آل رادوف (1398). تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی، مترجم: نادر سالار زاده امیری، تهران: انتشارات دانشگاه علّامه طباطبایی.
Abdurahmzai, W., Khpalwak, M.T., Arefi, M. (2022). Comparison of creativity components in the content of the experimental science curriculum in elementary period of Iran and Afghanistan. The Journal of Applied Research, 6(9), 253-259.
Alagha, F., Farajollahi, M., Shahmohammadi, N. (2014). The content analysis of the experimental science book of second grade of guidance school based on the amount of attention to the areas of creativity and implementing with guilford's mental exercise. Procedia-social and behavioral sciences, 114, 148-153.
Andreasen, N.C. (2009). Yaratici beyin dehanin norobilimi [The creative brain: The science of genius paperback]. Arkadas Press.
Astutik, S., Prahani, B.K. (2018). Developing teaching material for physics based on collaborative creativity learning (CCL) model to improve scientific creativity of junior high school students. Journal Penelitian Fisika dan Aplikasinya, 8(2), 91-105.
Baruah, J., Paulus, P.B. (2019). Collaborative creativity and innovation in education. In: Mullen, C.A. (eds) creativity under duress in education? Creativity Theory and Action in Education, vol 3. Springer, Cham.
Bergqvist, A., Chang Rundgren, S.N. (2017). The influence of textbooks on teachers’ knowledge of chemical bonding representations relative to students’ difficulties understanding. Research in Science & Technological Education, 35(2), 215-237.
Cheung, R. (2013). Exploring the use of the pedagogical framework for creative practice in preschool settings: A phenomenological approach. Thinking Skills and Creativity, 10, 133-142.
Sharifi Darani, F. (2019). Content analysis of work and technology book based on the pattern plsek creativity in iranian high school. Journal of Exploratory Studies in Law and Management, 6(3), 166-172.
Geisinger, K.F. (2016). 21st Century skills: What are they and how do we assess them? Applied Measurement in Education, 29(4), 245–249
Howson, G. (2013). The development of mathematics textbooks: Historical reflections from a personal perspective. ZDM, 45 (5), 647–658.
Kahraman, E. (2023). Investigation of 7th and 8th grade science curriculum outcomes and textbook activities in terms of scientific creativity. Journal of Educational Studies and Multidisciplinary Approaches, 3(2), 25-36.
Kennedy, T.J., Odell, M. (2014). Engaging students in STEM education. Journal of Science Education International, 25(3), 246-258.
Liu, Y., Khine, M.S. (2016). Content analysis of the diagrammatic representations of primary science textbooks. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 12(8), 1937-1951.
Maleki, N., Golestaneh, M., Mousavi, S.M. (2024). Content analysis of junior high school chemistry textbooks of Iran and Malaysia in terms of attention to entrepreneurship components. Research in Chemistry Education, 6(2), 5-28.
McWilliam, E. (2009). Teaching for creativity: From sage to guide to meddler. Asia Pacific Journal of Education, 29(3), 281 –293.
Nicol, C.C., Crespo, S.M. (2006). Learning to teach with mathematics textbooks: How preservice teachers interpret and use curriculum materials. Educational Studies in Mathematics, 62 (3), 331–355.
Plsek, P.E. (1997). Creativity, innovation, and quality. ASQC Quality Press.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار